การพัฒนาสิ่งเเวดล้อมที่ยั่งยืน

การพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน

                            ปัจจุบันปัญหาสิ่งแวดล้อมได้ทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ  เนื่องจาก
จำนวนประชากรมนุษย์ในโลกเพิ่มขึ้นอย่างมากและรวดเร็ว ประกอบกับความเจริญก้าวหน้าทาง
ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทำให้เกิดการพัฒนาด้านต่าง ๆ  ตามมา  แต่การพัฒนาของ
ประเทศต่าง ๆ  ทั่วโลกที่ผ่านมาเน้นการพัฒนาทางเศรษฐกิจที่มุ่งการเจริญเติบโตของภาค
อุตสาหกรรม  และการส่งเสริมการบริโภคของประชากรภายในประเทศให้สูงขึ้น  การพัฒนาดังกล่าวจึงเป็นการเร่งรัดให้มีการนำทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์อย่างรวดเร็ว   จนกระทั่งทำให้สภาวะแวดล้อมเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวมเร็วมากเกินกว่าระดับการเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติ  จนเป็นเหตุให้เกิดปัญหาความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมขึ้นภายในประเทศของตน  ด้วยเหตุนี้ทุกประเทศในโลกจึงหันมาให้ความสนใจที่จะช่วยกันและร่วมมือกันป้องกันและแก้ไขปัญหาดังกล่าว  ซึ่งกระบวนการป้องกันและแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมที่ประเทศต่าง  ๆ    ให้ความสนใจมากที่สุดในปัจจุบัน  คือ  การพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน  (Environment  sustainable  development)  
 สำหรับประเทศไทยได้เริ่มให้ความสนใจในแนวคิด เรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืนมาตั้งแต่ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ  ฉบับที่  7  (พ.ศ. 2535 - 2539)    โดยเน้นการพัฒนาชนบทให้มีเสถียรภาพทางเศรษฐกิจและเน้นการกระจายรายได้     ควบคู่ไปกับการรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์

องค์ประกอบของสังคมที่การพัฒนาที่ยั่งยืน

      

1.   ความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติและการใช้ทรัพยากร  เช่น  ปริมาณแหล่งน้ำและความเพียงพอของน้ำใช้ในปัจจุบัน  การใช้พลังงานทดแทนอย่างอื่น  ทั้งจากธรรมชาติและจากการประดิษฐ์ขึ้น  ได้แก่ พลังงานน้ำ  พลังงานลม  พลังงานความร้อนใต้พิภพ  พลังงานแก๊สชีวภาพ  และพลังงานแสงอาทิตย์  และมีการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ

2.   เศรษฐกิจที่มั่นคงของชุมชน  คือ  มีการพัฒนาที่ทำให้ชุมชนมีเศรษฐกิจดีอย่างต่อเนื่องและควบวงจร

3.   คุณภาพชีวิตที่ดีของประชากรในชุมชน  เช่น  มีการอยู่ดีกินดี  อยู่ในที่ที่มีอากาศดี  ปราศจากมลภาวะ  มีการจัดสรรการใช้ประโยชน์จากที่ดินอย่างถูกต้องตามศักยภาพของแต่ละพื้นที่  มีบริการสาธารณสุขอย่างทั่วถึง มีการให้การศึกษาอย่างต่อเนื่อง  เป็นต้น

หลักการการพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน

 

หลักการที่นำไปสู่ความยั่งยืน      สรุปได้  3  ประการ  ดังนี้ 

1.   รักษาและกระตุ้นให้เกิดความหลากหลาย  การพัฒนาที่จะนำไปสู่ความยั่งยืนมีหลายแนวทางทั้งทางเศรษฐกิจ  สังคม  และการเมือง  มนุษย์จึงควรรักษาและกระตุ้นให้เกิดความหลากหลายโดยไม่ผูกขาดเฉพาะรูปแบบที่ถูกต้องที่สุดหรือสมบูรณ์ที่สุดของวัฒนธรรม  จริยธรรม  ศาสนา  และสังคม  เพียงแนวทางใดทางหนึ่งเท่านั้น

2.   ดำเนินการพัฒนาหรือสร้างระบบเศรษฐกิจที่รวมเอาสิ่งแวดล้อมและเวลาในอนาคตเข้าไว้ในกระบวนการตัดสินใจ

3.   ต้องแสวงหาแนวทางที่เห็นร่วมกันบนพื้นฐานของสิ่งแวดล้อม  สังคม  วัฒนธรรม  และศีลธรรม  ที่มีความหลากหลาย

แนวทางการปฏิบัติการพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน

 

แนวทางในการปฏิบัติที่จะไปสู่การพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน  มีดังนี้

        

            1.  การรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม  ควรดำเนินการดังนี้

                        1.1  การอนุรักษ์สสารและวงจรการหมุนเวียน  ซึ่งเป็นความสามารถในการฟื้นตัวของธรรมชาติ

                        1.2  จำกัดการปล่อยของเสีย  เพื่อรักษาความสามารถของธรรมชาติในการจัดการกับของเสีย

                        1.3  รักษาความหลากหลายของระบบนิเวศแบบต่าง ๆ  ที่มีความสัมพันธ์กันบนพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง  เพื่อควบคุมความสามารถในการสร้างผลผลิตของธรรมชาติไว้

            2.  การใช้ทรัพยากรอย่างมีอย่างประสิทธิภาพ  ควรดำเนินการดังนี้

            

            2.1  ทำให้เกิดความยุติธรรม  โดยอาศัยหลักการว่า  “ใครทำคนนั้นต้องจ่าย”

                        2.2  ให้การชดเชยกับผู้ที่ได้รับผลกระทบจากผู้ที่ก่อนให้เกิดปัญหา

                        2.3  มีมาตรการชดเชยแก่การผลิตที่สร้างผลดีต่อสิ่งแวดล้อมที่อาจมีกำไรน้อยในระบบธุรกิจ

                        2.4  กระจายสิทธิและรับรองสิทธิในการใช้ทรัพยากรให้แก่กลุ่มคนในสังคมอย่างเสมอภาค

                        2.5  ให้ความคุ้มครองทรัพยากรไปพร้อมๆ  กับการรักษาสิ่งแวดล้อม

                        2.6  ต้องควบคุมอย่าให้สังคมต้องจ่ายค่าชดเชยเพื่อปกปิดปัญหานิเวศวิทยาและสิ่งแวดล้อม

                        2.7  ดำเนินการค้นคว้าทางวิทยาศาสตร์  เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในทางเทคนิค

                        2.8  ส่งเสริมและกระตุ้นการหมุนเวียนผลผลิตที่เลิกใช้แล้ว  และหาวิธีการยืดอายุผลิตภัณฑ์

            3.  การหลีกเลี่ยงความล้มเหลวของกลไกรัฐที่เกี่ยวข้อง  โดยการปฏิบัติสิ่งต่อไปนี้

          

              3.1  ใช้กลไกการตลาดตามระบบปกติ

                        3.2  ส่งเสริมเจตคติที่ดีของสังคมต่อสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ

                        3.3  ยึดหลักความยุติธรรมในสังคม  ถ้าใครต้องการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ  จะต้องยอมจ่ายเงินตามมูลค่าที่เป็นจริงของทรัพยากรนั้น  ๆ  ไม่ใช่ระบบผูกขาด

                        3.4  ถ้านโยบายของรัฐใด ๆ  ที่จะมีผลกระทบต่อกลุ่มชนต่าง ๆ  ในสังคม  รัฐจำเป็นต้องตัดสินใจเลือกนโยบายเกื้อหนุนกลุ่มคนที่ด้อยโอกาสในสังคมนั้น  ๆ  เพราะกลุ่มคนที่ด้อยโอกาสและยากจนก็ไม่ได้ให้ความสำคัญต่อสิ่งแวดล้อมอยู่แล้ว

                        3.5  รักษาเสถียรภาพของระบบเศรษฐกิจและการเมือง

          

           4.  การรักษาทางเลือกสำหรับอนาคต  โดยวิธีการดังนี้

          

              4.1  หลีกเลี่ยงการทำลายสิ่งแวดล้อม

                        4.2  เมื่อมีความไม่แน่ใจเกี่ยวกับปัญหาสิ่งแวดล้อมหรือเทคนิคที่อาจจะมีผลกระทบ  ให้เลือกการตัดสินใจในทางที่รอบคอบ   โดยยึดหลักการปลอดภัยไว้ก่อนว่า  ถ้ามีความไม่แน่ใจก็ให้ระงับโครงการนั้น  ๆ  ไว้จนกว่าจะได้ข้อมูลที่เพียงพอ

                        4.3  เพิ่มความหลากหลายทางนิเวศวิทยา  เศรษฐกิจ  และสังคม  เนื่องจากความหลากหลายดังกล่าวจะเป็นประโยชน์ในการปรับตัวให้ตอบสนองได้อย่างรวดเร็วต่อการเปลี่ยนแปลงใด ๆ  ที่อาจจะมี

                        4.4  รักษามาตรการทางการเงินให้สะท้องความเป็นจริงของสภาพเศรษฐกิจขณะนั้น  และให้มีเสถียรภาพ

           

          5.  หยุดการเจริญเติบโตขอประชากร  โดยมาตรการต่าง  ๆ  เช่น  การให้การศึกษา  หรือการขยายระบบการศึกษาภาคบังคับ  เป็นต้น

          

           6.  การกระจายความมั่นคงให้แก่กลุ่มคนที่ยากจน 

          

          7.  การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคทรัพยากรธรรมชาติ  ทั้งที่แปรรูปแล้วและยังไม่แปรรูป  แนวทางปฏิบัติมีดังนี้

                        7.1  ลดการใช้พลังงาน  เพื่อสงวนรักษาทรัพยากรธรรมชาติ  รวมทั้งการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ และการแสวงหาแหล่งพลังงานทดแทน

                        7.2  สงวนรักษาแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ  โดยการสร้างความรู้ความเช้าใจที่ถูกต้องให้แก่คนในชุมชน เพื่อให้เห็นคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมและเกิดจิตสำนึกที่จะมีส่วนร่วมในการรักษาแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ

                        7.3  ใช้เทคโนโลยีอย่างชาญฉลาด  เพื่อให้ได้ทั้งผลผลิตทางอุตสาหกรรมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม

                        7.4  เปลี่ยนพฤติกรรมในการอุปโภคบริโภค  เพื่อลดปริมาณขยะและของเสีย  โดยการ  ลดการใช้ (reduce)  การใช้แล้วใช้อีก  (reuse)  การแปรใช้ใหม่ (recucle)  และการซ่อมแซม (repair)